Nói chung, có 2 nhóm phẫu thuật thẩm mỹ trên da và mô mỡ giúp tạo dáng cho cơ thể, đó là: (1) Nhóm “lấy đi” gồm: Hút mỡ (Liposuction), (2) Nhóm “đưa vào”: Cấy mỡ (Lipoimplantation). Hiện nay hút mỡ là một trong những phương pháp phẫu thuật thẩm mỹ thông dụng nhất thế giới, ngang với việc sửa mũi, sửa mắt. Được khởi xướng từ cuối thập niên 70, kỹ thuật hút mỡ hiện nay có rất nhiều tiến bộ: khối lượng mỡ lấy đi được nhiều hơn và những đường cong của cơ thể kể cả vùng mặt, cổ cũng được cải thiện một cách tinh tế hơn.
Kỹ thuật hút mỡ trong tay những bác sĩ nhiều kinh nghiệm có thể đạt được những kết quả tốt đến nỗi người ta không còn gọi là hút mỡ nữa mà gọi là “điêu khắc mỡ“ (liposculpture). Bởi phương pháp này có thể “đẽo, gọt” mỡ trên cơ thể như điêu khắc một bức tượng để tạo dáng hoàn hảo hơn, đẹp hơn. Để thực hiện một ca hút mỡ an tòan và đạt hiệu quả thẩm mỹ nhất, người thực hiện không chỉ là một bác sĩ mà còn phải là một nghệ sĩ cần có bàn tay khéo léo như một nghệ sĩ điêu khắc. Thành quả của hút mỡ là sự phối hợp giữa nghệ thuật và khoa học. Cái khó hơn cho bác sĩ là sự lành vết thưong trên người cần thời gian, kết quả sau cùng chỉ thấy sau nhiều tháng chứ không phải như điêu khắc trên đá, đẹp, xấu thấy ngay. “Thời gian là bạn của phẫu thuật tốt và là kẻ thù của phẫu thuật xấu”.
“Biên giới” của hút mỡ có thể từ từng cc mỡ trên mặt, má, cằm để tạo nên những đường nét rất tế nhị, thanh tú trên gương mặt, cho đến một số lượng lớn ở nhiều vùng khác nhau trên cơ thể. Thông thường các bác sĩ thẩm mỹ hút từ 500cc đến hai ba lít mỡ đã là nhiều. Nhưng ngày nay đã có những chuyên gia báo cáo số lượng mỡ hút một lần từ 10-20 lít (hút mỡ lớn, megaliposuction). Bệnh nhân của họ là những người đặc biệt có thân hình to lớn và mập có thể xếp vào nhóm béo phì. Cũng cần nói ngay là nguy cơ bị những tai biến của cuộc hút mỡ lớn cao hơn rất nhiều so với những ca thông thường và điều tối quan trọng cho những phẫu thuật hãn hữu như vậy là bệnh nhân phải được ở trong những điều kiện gây mê hồi sức tuyệt hảo.
Các phẫu thuật hút mỡ được thực hiện với gây tê tại chỗ có tiền mê hay dưới gây mê. Theo quy ước, tất cả những phẫu thuật đều phải được thực hiện trong tư thế bệnh nhân nằm để đảm bảo về mặt gây mê hồi sức tránh sốc, rối lọan mạch, huyết áp…Gần đây vài chuyên gia chọn tư thế đứng khi hút mỡ. Tư thế đứng có ưu điểm là làm lộ ra những phần mỡ dư thừa, những nơi chưa hòan hảo của cơ thể…theo trọng lực, là tư thế mà người đó thường xuất hiện trước mắt mọi người. Tuy nhiên, vì những lý do đã nêu, chỉ nên dùng tư thế đứng trong những trường hợp thật cần thiết và cần những chỉnh sửa nhỏ.
Tất cả những ai tự cảm thấy cơ thể mình chưa hoàn hảo, chưa thẩm mỹ do mỡ thừa đều có thể được cải thiện nhờ hút mỡ. Tuy nhiên, như trong tất cả các phẫu thuật khác, chỉ định đúng, kỹ thuật thực hiện tốt, những đòi hỏi của người được hút hợp lý thì kết quả chung mới tốt. Đối tượng lý tưởng cho hút mỡ là một người có sức khỏe tốt, tâm lý ổn định và có một mong muốn rõ rệt về việc sửa chữa cơ thể mình. Là ngươi có cân nặng bình thường, làn da còn đàn hồi, có những vùng dư mỡ thừa thành túi, khu trú ở vài vùng của cơ thể. Hiệu quả càng cao hút mỡ khi vùng mỡ thừa cần hút càng khu trú, tập trung và gây biến dạng rõ.
Tuổi tác không phải là điều quan trọng, vấn đề là tình trạng thực sự tốt của làn da và mô mỡ dưới da. Hút mỡ không chỉ giành riêng cho người lớn tuổi, phụ nữ bụng to, đùi to do mỡ tích tụ nhiều mà ngay cả người trẻ, bẩm sinh sinh ra có…đùi, bụng, lườn, hoặc hông to do mô mỡ…thì cũng có chỉ định hút mỡ. Những người có cằm nọng, má quá bầu bĩnh cũng có thể hút mỡ để tạo vẻ khuôn mặt thanh tao, trẻ trung hơn. Tóm lại hút mỡ có thể áp dụng cho tất cả những nơi nào có mỡ được cho là thừa ở trên cơ thể, cần lấy ra thì có thể cải thiện được hết. Tuy nhiên, những vùng hút mỡ hiệu quả nhất là bụng, mặt trong và ngòai đùi, eo, hông, cằm, má.
Riêng đối với người lớn tuổi, da đã bị nhăn nheo, chảy xệ, mất độ đàn hồi; hay phụ nữ tuổi trung niên sanh nở nhiều, da bụng nhão, xệ thì hút mỡ không hiệu quả thậm chí còn làm xấu thêm vì lớp mỡ nâng đỡ da bị hút mất. Với những trường hợp này ví dụ như ở bụng thì phải vừa sử dụng kỹ thuật hút mỡ, vừa phải phẫu thuật cắt da mỡ, vừa phải kéo căng lại thành cân cơ của bụng.
Ở nam giới, sự phân bố mô mỡ có khác so với nữ. Đa số mỡ tập trung ở vùng ngực, lưng, eo hông và bụng. Mô mỡ ở những vùng này có nhiều mô xơ nên khó hút hơn. Đa số đàn ông bụng to không phải do mỡ tụ ngòai thành cơ bụng mà do mỡ tích tụ ở trong ổ bụng (một số ít phụ nữ cũng vậy) nên hút mỡ không giúp ích gì nhiều. Với những trường hợp này dù có phẫu thuật cắt da mỡ thừa cũng không giải quyết được, cần làm những phẫu thuật phức tạp, xâm lấn hơn.
Độ an toàn – Biến chứng
Biến chứng về y khoa: hút mỡ là 1 phẫu thuật rất an toàn, trong điều kiện bệnh nhân được chọn lựa, chuẩn bị kỹ, phẫu thuật viên được huấn luyện đúng đắn, có kinh nghiệm và phẫu thuật được tiến hành trong một phòng mổ trang bị đầy đủ, không những chỉ là những dụng cụ để hút mỡ mà cả những trang thiết bị cần thiết của ngoại khoa chung và gây mê hồi sức cũng như đảm bảo yếu tố vô trùng.
Cũng cần phải ghi nhớ rằng dù thực hiện dưới những điều kiện tối ưu thì những tai biến- dù rất hiếm hoi – vẫn có thể xảy ra. Nguy cơ có tai biến càng cao khi số vùng được hút càng cao, vùng được hút càng rộng lớn, lượng mỡ hút ra được càng nhiều và thời gian phẫu thuật càng dài. Người được hút mỡ thường bị những tai biến do đã có sẵn những bệnh khác tiềm ẩn trong cơ thể như bệnh lý tim mạch, tiểu đường, viêm tắc tĩnh mạch. Vì vậy, điều bắt buộc trước khi thực hiện hút mỡ là bệnh nhân phải được khám, xét nghiệm thật kỹ để kiểm tra các bênh tiềm ẩn để có biện pháp phòng ngừa thích hợp.
Tai biến tắc đường thở trong khi gây mê cũng rất quan trọng.
Bệnh nhân có thể bị tai biến do thiếu hay thừa dịch thể, rối loạn điện giải; những phản ứng phụ với thuốc tê nếu chích quá liều. Khi dùng kỹ thuật làm trương nước (tumescent technique) hay kỹ thuật chích nước tối đa nhằm làm căng phồng mô mỡ trước khi hút (super-wet technique) dù dung dịch này có chứa adrenaline gây co mạch, giảm sự phát tán lidocaine, thì trúng độc lidocaine vẫn có thể xảy ra nếu nồng độ và lượng dùng quá cao. Phù phổi cấp cũng có thể gặp nếu kỹ thuật làm trương nước đi kèm với một lượng dịch truyền quá nhiều. Thành bụng có thể bị thủng, tổn thương nội tạng. Nguy cơ cao khi như hút mỡ bụng trên bệnh nhân đã có sẹo mổ thành bụng.
Tỉ lệ tử vong khoảng từ 1/20.000 đến 1/5000 được báo cáo trong nhiều nghiên cứu khác nhau. Những tai biến nghiêm trọng dẫn đến tử vong như vậy cũng hiếm. Theo một thống kê từ năm 1994 đến 1998, trên 1200 bác sĩ đang hành nghề ở Mỹ có bằng cấp quốc gia về phẫu thuật tạo hình thẩm mỹ, có 95 trường hợp chết trên tổng số 496 245 ca hút mỡ. Như vậy tỉ lệ tử vong là 1/5224 hay là 19.1/100 000 ca.
Những nguyên nhân thường gặp gây tử vong theo thứ tự giảm dần là: Thuyên tắc phổi do huyết khối từ chi dưới khoảng 25%, thủng nội tạng là 15%, tai biến do gây mê ( đường thở, trúng độc thuốc mê, thuốc tê) là 10%, thuyên tắc mỡ là 8.5%, suy tim là 5.5 %, nhiễm trùng 5.5%, chảy máu 4.5%, những nguyên nhân không rõ khác khoảng 28%. Một số trường hợp chết xảy ra trong đêm đầu tiên, điều này gợi đến nguyên nhân quá lạm của chất tiền mê và thuốc mê sau những phẫu thuật dài, đặt ra những vấn đề theo dõi sát sao bệnh nhân từ ngay sau mổ.
Biến chứng về thẩm mỹ: Việc hút mỡ đúng kỹ thuật, trên người khỏe mạnh bình thường, da chưa bị lão hóa và độ đàn hồi tốt thì sau khi hút mỡ da sẽ tự động co lại, ít để lại vết nhăn. Da và thần kinh có thể bị tổn thương do bị ma sát, va chạm, thủng. Hút nhiều quá, sát da quá thì sau mổ da sẽ bị nhăn nheo, lồi lõm hoặc đổi màu rất xấu. Ngoài ra, cũng có thể gặp một số biến chứng khác như chảy máu, nhiễm trùng, tụ dịch.
Phòng ngừa:
Và để ngăn ngừa những biến chứng này, bệnh nhân sẽ được cho dùng thuốc kháng sinh, kháng viêm và giảm đau. Cần mặc áo quần bó chặt trên vùng hút mỡ trong vài tuần.
Không nên làm việc nặng nhưng nên vận động, đi lại càng sớm càng tốt đề chống sưng phù, chống sự hình thành các huyết khối, thuyên tắc mỡ.
Trong tay những phẫu thuật viên nhiều kinh nghiệm và bệnh nhân được chuẩn bị tốt thì tỉ lệ các biến chứng gần như không đáng kể. Con số bệnh nhân đến bệnh viện Chợ Rẫy vì những tai biến do hút mỡ không nhiều. Trong vài năm nay, bệnh viện có nhận cấp cứu 2 trường hợp tai biến sau hút mỡ. Một bệnh nhân đến trong tình trạng chống rối loạn dịch thể và điện giải với nhiều chỗ rạch da trên bụng sau một phẫu thuật hút mỡ và bệnh nhân khác với mảng da bụng sưng tím, tụ máu, các biến chứng về thuyên tắc tĩnh mạch do huyết khối bắt đầu có nhiều hơn do nếp sống âu hóa của bệnh nhân tại chỗ và bệnh nhân từ nước ngoài về. Vì vậy kỹ thuật hút mỡ cần phải được hoàn chỉnh hóa và được thực hiện một cách cẩn trọng, từ từ, nhẹ nhàng, nghệ thuật để tránh biến chứng về thẩm mỹ.
CHĂM SÓC SAU MỔ
Chống sưng phù, cần mặc áo quần bó chặt trên vùng hút mỡ trong vài tuấn. Cần cho thêm thuốc chống đau, sưng và kháng sinh.
Trong những phẫu thuật hoàn hảo, bệnh nhân cũng bị khó chịu một chút như sưng, đau, cảm giác rát bỏng, hay tê. Các triệu chứng trên sẽ giảm trong vài ngày. Cảm giác dễ chịu có sau 1 tuần, hiệu quả tối đa của hút mỡ chi đạt được sau vài tháng. Bn có thể trở lại làm việc nhẹ nhàng sau vài ngày. Tránh làm việc nặng trong 1 tháng. Các vết bầm da và sưng sẽ biến mất hoàn toàn sau 3 tuần, nhưng nhiều khi cũng kéo dài.
Mổ ở đâu: tùy theo độ lớn của phẫu thuật mà hút mỡ có thể thực hiện ở phòng mổ thẩm mỹ, ở bệnh viện ban ngày hay trong bệnh viện. Hút mỡ lượng ít không đòi hỏi trang thiết bị nhưng hút mỡ lớn là một phẫu thuật thực sự, nên tiến hành trong môi trường bệnh viện với hệ thống gây mê hồi sức hoàn chỉnh.
Theo PGS TS Lê Hành, hút mỡ là cách tốt nhất chống lại sự tái lập lại lớp mỡ dưới da vì khi hút để lấy đi những tế bào mỡ, thùy mỡ, chỉ còn lại đa phần mô liên kết, mô xơ nên mô mỡ khó phát triển lại (kiêng ăn để cho ốm là cách cho kết quả tạm thời nhất vì các tế bào mỡ vẫn còn nằm đó chỉ bị nhỏ đi. Khi không ăn kiêng nữa thì những vùng có tế bào mỡ tích tụ mỡ sẽ to lại như cũ).
Tuy nhiên, khi được hút mỡ không có nghĩa là cứ ăn uống thỏai mái mà nên ăn đúng tiêu chuẩn dinh dưỡng, tập luyện thể dục đúng mức thì sẽ giữ được kết quả hút mỡ lâu dài.
PGS TS BS Lê Hành: Để giảm thiểu nguy cơ tử vong và biến chứng trong khi hút mỡ với khối lượng lớn, 6 điểm chính sau đây phải được tuân thủ nghiêm ngặt:
- Các bác sĩ phẫu thuật phải được đào tạo đúng cách về các kỹ thuật hút mỡ và có một sự hiểu biết thấu đáo về những thay đổi sinh lý của bệnh nhân xảy ra khi bị hút mỡ với khối lượng trung bình và lớn
- Các bác sĩ gây mê làm việc với các bác sĩ phẫu thuật cũng phải được đào tạo tốt và có một sự kiến thức đầy đủ về sinh lý học liên quan đến truyền dịch và sự lấy ra chất lỏng với khối lượng lớn.
- Cơ sở phẫu thuật phải được trang bị đầy đủ để đối phó hoàn hảo với bất kỳ biến chứng nào xảy ra trong và sau khi làm phẫu thuật. Cơ sở này phải được thẩm định và chứng nhận bởi cơ quan quản lý y tế.
- Nhân viên làm việc trong phòng mổ và phòng hồi sức phải được đào tạo kỹ lưỡng và thông thuộc các thủ tục, cách chăm sóc và hồi phục bệnh nhân.
- Bệnh nhân phải được kiểm tra về bệnh tật kỹ lưỡng. Bác sĩ phải nắm rõ tình trạng thực sự của bệnh nhân.
- Tránh làm nhiều phẫu thuật cùng một lần trên cùng một bệnh nhân. Luôn luôn chú ý rút ngắn thời gian gây mê. Đừng quên những biện pháp ngăn ngừa sự tạo lập huyết khối và thuyên tắc. Sự không tuân thủ một trong những điều trên có thể dẫn đến biến chứng nặng hoặc tử vong cho bệnh nhân.
Vấn đề của hút mỡ là: cái quan trọng không phải là cái đã được hút ra mà quan trọng là cái đã để lại.